CHRZEŚCIJANIE wierzą powszechnie, że Jezus został ukrzyżowany i umarł w piątek, a zmartwychwstał trzeciego dnia, to znaczy w niedzielę rano – w pierwszy dzień tygodnia. Wierzymy, że powyższy pogląd jest zgodny z Pismem Świętym. Jednakże niektórzy od dawna starali się i starają usilnie udowodnić, iż Jezus został ukrzyżowany w środę, a po trzech dniach powstał od umarłych prawie o zachodzie słońca w późne sobotnie popołudnie. Opierają się w znacznej mierze na chronologii Ushera oraz pewnych datach podanych przez Józefusa (w wielu przypadkach proponowane przez niego daty okazały się niedokładne i zawodne) jak i na pewnych tekstach Pisma Świętego, które są przez nich błędnie rozumiane i stosowane. Sprawa tu poruszona jest przedmiotem ogólnego zainteresowania wszystkich chrześcijan, bez względu na to, do jakiej denominacji należą, i powinna zostać uważnie przez wszystkich zbadana.
DATA NARODZIN JEZUSA
Aby ustalić, w którym roku Jezus był ukrzyżowany – a nastąpiło to trzy i pół roku po przyjęciu przez Niego chrztu w Jordanie – dobrze jest przypomnieć sobie, że Jezus w momencie przyjmowania chrztu miał lat trzydzieści (Łuk. 3:23). Ważne jest więc ustalanie daty Jego urodzin.
Naukowcy zgadzają się ogólnie, iż powszechnie przyjęty przez nas początek naszej ery (Rok Pański) jest niewłaściwy. Wielu z nich uważa, że nasz Pan urodził się o cztery lata wcześniej względem czasu oznaczonego jako początek naszej ery, to znaczy w 4 roku przed naszą erą. Powodem skłaniającym większość tych, którzy twierdzą, że początek naszej ery należy umieścić o cztery lata wcześniej, wskazując w ten sposób dokładnie na czas narodzin Jezusa, jest pragnienie pogodzenia tego faktu z pewnymi oświadczeniami żydowskiego historyka Józefusa odnoszącymi się do problemu długości sprawowania władzy przez Heroda Wielkiego. Według jednego z jego oświadczeń mogłoby się wydawać, że Herod umarł na trzy lata przed momentem oznaczonym jako pierwszy rok naszej ery. Gdyby okazało się to prawdą, to twierdzenie takie przydałoby większej wagi myśli utrzymującej, iż Jezus urodził się w 4 r. p.n.e., bowiem chodzi tu o tego samego Heroda, który wydał dekret skazujący na śmierć niemowlęta rodzące się w Betlejem, a od którego Jezus jako dziecię został ocalony (Mat. 2:14-16). Czy można jednak polegać na twierdzeniu Józefusa? Nie. Słowa samego Józefusa nie mogą być przyjęte za wystarczający autorytet do podjęcia decyzji w tej sprawie, bowiem wiemy i uważamy, iż ów historyk niedokładnie przytacza daty w swych zapisach.
Wprowadzony przez niego błąd zwyciężył i 4 r. p.n.e. został ogólnie przyjęty, natomiast nagina się po trosze inne daty i wydarzenia historyczne, aby zgadzały się z teorią Józefusa i ją potwierdzały. Pomiędzy innymi domniemanymi dowodami tego, że 4 r. p.n.e. jest jedyną właściwą datą, przytacza się wspomniane przez niego zaćmienie księżyca, które miało nastąpić krótko przed śmiercią Heroda. A oto wszystko, co wiemy o tym zaćmieniu.
Herod umieścił wielkiego złotego orła nad bramą prowadzącą do Świątyni. Dwóch notabli żydowskich, znanych jako Mattias (Mateusz) i Juda, przekonało pewnych młodych ludzi, że należy go stamtąd zrzucić. Gdy to uczynili, zaaresztowano ich i skazano na śmierć. Aby lepiej wyjaśnić całą sprawę, Józefus dodaje, że w tym samym czasie żył jeszcze inny Mattias (Maciej), sprawujący urząd najwyższego kapłana, który nie był zamieszany w opisany tu bunt. Józefus pisze „Tego to Mattiasa (Macieja) Herod pozbawił godności arcykapłańskiej, a owego Mattiasa (Mateusza), który był sprawcą buntu, razem z niektórymi wspólnikami, rozkazał żywcem spalić. Tejże samej nocy nastąpiło zaćmienie księżyca” (Dawne dzieje Izraela 17, VI, 4). Wydarzenie to przytacza się jako ostatni znany czyn Heroda i podana jest data, która mogłaby korespondować z 4 rokiem przed Chrystusem, którą to datę Józefus wyznacza w oparciu o wspomniane zaćmienie.
Czasami w jednym roku zjawisko zaćmienia księżyca występuje nawet czterokrotnie, lecz opis jego występowanie nie dowodzi niczego, chyba że towarzyszą mu nader szczególne okoliczności. Te opisy, w których podano godzinę nocy, porę roku oraz stopień zaćmienia, jak to miało miejsce w kilku przypadkach, mają wielką wartość przy ustalaniu dat. Ale w wypadku, który mamy właśnie pod rozwagą, nie znajdujemy niczego takiego, a więc sam opis niczego też nie dowodzi w odniesieniu do chronologii. Józefus wspomina wprawdzie o poście, jaki stosowano przed owym wydarzeniem, lecz nie mówi, jaki to był post lub jak długo trwał.
Zgodnie z wydarzeniami w 4 roku przed Chrystusem nastąpiło tylko jedno zaćmienie księżyca, natomiast w 1 roku przed Chr. wystąpiło aż trzykrotnie. Zaćmienie z 4 roku przed Chr. było jedynie częściowe i tylko połowa tarczy księżyca uległa zaciemnieniu, podczas gdy wszystkie trzy z 1 roku przed Chr. były całkowite i trwały oczywiście przez dłuższy czas, przez co były o wiele łatwiej zauważalne. Tak więc, jeśli teoria zaćmienia ma jakiekolwiek znaczenie, to na pewno nie w przypadku owej wcześniejszej daty – 4 roku przed Chrystusem.
Na nieszczęście żaden z rzetelnych historyków nie podaje daty śmierci Heroda. Józefus podaje w swej historii kilka ważnych okresów i dat pewnych wydarzeń, lecz nie są to daty rzetelne. Według niektórych, Herod umarł w 4 roku przed Chr., lecz inne daty nie pozostają z nią w zgodzie. Podaje się, na przykład, że Herod umarł mając siedemdziesiąt lat. Został namiestnikiem w Galilei w 47 roku przed Chr. mając dwadzieścia pięć lat (polski przekład Antiquitates 14, IX, 2, podaje 15 lat). Zgodnie więc z tym narodziny Heroda musiałyby mieć miejsce w 72 roku przed Chr. (47 + 25). Jego śmierć w wieku siedemdziesięciu lat wypadałaby w 2 roku przed Chr., zamiast w 4 roku przed Chrystusem. Encyklopedia Appletona pod hasłem „Chronologia” mówi: „Józefus podaje również daty, lecz są one tak niespójne, że nie można brać ich pod uwagę”.
BADANIA DOWODÓW BIBLIJNYCH
Przechodzimy teraz do przedstawienia dowodów Biblijnych związanych z powyższym tematem, które o wiele bardziej zgadzają się z ogólnie przyjętą chronologią początku naszej ery i pokazują, że narodziny naszego Pana mały miejsce w 2 roku przed naszą erą, wyprzedzając jej początek jedynie o jeden rok i trzy miesiące. Oto wspomniane dowody Biblijne:
Służba naszego Pana trwała przez trzy i pół roku. Owe sześćdziesiąt dziewięć symbolicznych tygodni przedstawiających lata (Dan. 9:24-27) trwało do Jego chrztu i namaszczenia Go na Mesjasza, następnie rozpoczął się ostatni siedemdziesiąty tydzień (siedem lat) łaski dla Izraela. Nasz Pan został pozbawiony życia w połowie siedemdziesiątego tygodnia – trzy i pół roku po rozpoczęciu Swej służby. Jak wiemy, Jezus został ukrzyżowany w czasie Wielkanocy, około pierwszego kwietnia, jakiegokolwiek byłoby to roku. Owe trzy i pół roku Jego posługi, kończącej się w kwietniu, musiało rozpocząć się w październiku – bez względu na rok. Październik zatem jakiegoś roku musiał być prawdziwym miesiącem Jego narodzin, ponieważ nasz Pan, gdy tylko ukończył trzydzieści lat, nie zwlekał z rozpoczęciem Swej służby. Nie mógł On według Zakonu (pod którego panowaniem się urodził i któremu był posłuszny) rozpocząć jej przed ukończeniem trzydziestu lat. Dlatego też służba Jego rozpoczęła się, gdy „Jezus poczynał być, jakoby w trzydziestu latach” (Łuk. 3:23).
Jan Chrzciciel był o sześć miesięcy starszy od naszego Pana (Łuk. 1:26,36), a więc wcześniej osiągnął przewidziany wiek (trzydzieści lat według Zakonu; 4 Mojż. 4:3; 1 Kron. 23:3) i rozpoczął głoszenie o sześć miesięcy wcześniej przed osiągnięciem tego wieku przez Jezusa i przed rozpoczęciem przez Niego służby. Data rozpoczęcia służby przez Jana jest wyraźnie podana „A roku piętnastego panowania Tyberiusza Cesarza” (Łuk. 3:1). Ta podana w Piśmie Świętym data jest też wyraźnie potwierdzona przez historię świecką, co do której nie może być żadnych popartych zdrowym rozsądkiem wątpliwości. Tyberiusz został imperatorem po śmierci Cezara Augusta, która nastąpiła 19 sierpnia 767 roku, licząc od założenia Rzymu, to jest 14 roku naszej ery.
Ale ci, którzy zostali wprowadzeni w błąd przez niedokładne twierdzenia Józefusa odnoszące się do Heroda i którzy umiejscowili narodziny Jezusa w 4 roku p.n.e., aby tym samym pozostać z nim w zgodzie, natrafiają na trudność z powodu tak jasno podanej przez Łukasza daty. Usiłują ją również zharmonizować ze swoją teorią związaną z owym 4 rokiem przed Chrystusem. Aby doprowadzić wszystko do końca, twierdzą, że Tyberiusz rozpoczął swe „panowanie” na trzy lub cztery lata przed śmiercią Augusta, zanim sam został w pełni ogłoszony imperatorem, i dlatego sprawowane przez niego rządy powinno się obliczać od tej daty.
Greckie słowo przetłumaczone u Łuk. 3:1 jako „panowanie” brzmi „hegemonia”, co oznacza „sprawowanie głównej władzy, rządów, zwierzchnictwa” (Thayer); „przywództwo, przewodzenie, sprawowanie głównej władzy” (Liddell i Scott). Pomimo, iż Tyberiusz był przez pewien czas związany ściśle z imperatorem Augustem w jego starości jako jego prawowity następca i towarzysz, to oczywiście w żadnym sensie tego słowa nie posiadał władzy i urzędu naczelnego wodza, czyli władcy, ani też oficjalny czas objęcia przez niego urzędu w tym względzie, jego „panowanie”, nie rozpoczął się przed śmiercią imperatora Augusta w 14 roku po Chrystusie. W związku z tym, niewłaściwe jest założenie, że data panowania Tyberiusza przypada wcześniej, kiedy to imperator August wciąż jeszcze był naczelnym wodzem, czyli władcą.
Komentarz Meyera (Łuk. 3:1; s. 292) zawiera następujące myśli, dotyczące panowania Tyberiusza: „Wątpliwość mogłoby budzić to czy Łukasz liczy […] począwszy od nastąpienia okresu współ-regencji, czy też od całkowitego objęcia władzy. Skoro jednak nie dodano żadnej wskazówki, która odwiodłaby nas od sposobu obliczania lat panowania imperatorów, jaki powszechnie stosowali Rzymianie i jaki naśladował nawet Józefus, musimy pozostać przy teorii, że piętnasty rok z omawianego wersetu jest owym rokiem trwającym od 19 sierpnia 781 roku do tego samego dnia 782 roku”.
Ponieważ Tyberiusz został imperatorem zaraz po śmierci Augusta, 19 sierpnia 767 roku od założenia Rzymu (14 rok n.e.), to pierwszy rok jego panowania obejmowałby okres od 19 sierpnia 767 roku do 19 sierpnia 768 roku (19 sierpnia 14 r. n.e. do 19 sierpnia 15 r. n.e.). Zgodnie z tym ów piętnasty rok jego panowania – w którym jak twierdzi Łukasz (3:1-3), Jan rozpoczął swą służbę – musiałby nastąpić o czternaście lat później, czyli od 19 sierpnia 781 roku, od założenia Rzymu, do 19 sierpnia 782 roku, lub też od 19 sierpnia 28 roku do 19 sierpnia 29 roku naszej ery. Tak więc data podana u Łuk. 3:1 nie tylko jest jedyną stosowną datą dostarczoną przez Nowy Testament, lecz właśnie tą, która rozstrzyga problem jednoznacznie. Pozwala nam ona dokładnie wyznaczyć czas, kiedy Jan i Jezus – każdy ukończywszy lat trzydzieści – rozpoczęli przynależną im służbę, a w wyniku tego właściwie obliczyć datę narodzin Jezusa.
Skoro trzydziesta rocznica narodzin naszego Pana oraz rozpoczęcie przez Niego służby przypadały w październiku i skoro rocznica urodzin Jana oraz rozpoczęcie się jego służby nastąpiły sześć miesięcy wcześniej, to wynika z tego, że Jan rozpoczął służbę na wiosnę, około kwietnia, gdy tylko doszedł do odpowiedniego wieku, bowiem plany Boże wykonują się zawsze w dokładnie oznaczonym czasie. Tak więc Jan ukończył lat trzydzieści około 1 kwietnia 29 roku naszej ery, kiedy minęło pełnych dwadzieścia osiem lat od 1 stycznia 1 roku do 1 stycznia 29 roku naszej ery i trzy miesiące do 1 kwietnia 29 roku naszej ery. Jeśli odejmiemy te dwadzieścia osiem lat i trzy miesiące przypadające na naszą erę od ukończonych przez niego trzydziestu lat, przekonamy się, że Jan urodził się o rok i dziewięć miesięcy wcześniej od momentu, który jest powszechnie określany jako początek naszej ery. W ten sposób, Jan urodził się rok i dziewięć miesięcy przed naszą erą lub około 1 kwietnia 2 roku przed naszą erą. W związku z tym narodziny Jezusa, przypadające o sześć miesięcy później, musiały mieć miejsce około 1 października 2 roku przed naszą erą, czyli jeden rok i trzy miesiące przed datą czasu, którą powszechnie przyjmujemy jako początek naszej ery.
Co więcej, istnieje wyraźny i mocny dowód, że Jezus został ukrzyżowany w piątek 3 kwietnia 33 roku naszej ery. Fakt, że ukrzyżowanie nastąpiło pod koniec dnia 14 nisan na wiosnę i że data ta rzadko kiedy przypada w piątek, a tak właśnie stało się 33 roku naszej ery, potwierdza tę datę do tego stopnia, że nawet Usher, który przyjął 4 rok przed naszą erą jako datę narodzin Jezusa, zmuszony był przyznać, iż ukrzyżowanie Go nastąpiło w 33 roku naszej ery. Można to łatwo sprawdzić spoglądając na margines Biblii króla Jakuba, gdzie podana jest chronologia – odnośnie Łukasza, rozdz. 2 i Mateusza, rozdz. 2 zanotowano datę narodzin Jezusa – i porównać podane tam niewłaściwe daty Ushera z właściwą datą 33 roku naszej ery, podaną na oznaczenie, czasu ukrzyżowania Jezusa u Mat. 27, Mar. 15, Łuk. 23 i Jana 19. Przyjąwszy 33 r. n.e. za prawdziwą datę ukrzyżowania wnioskujemy, że gdyby Jezus narodził się w 4 roku przed naszą erą, miałby w chwili śmierci 36 lat, a Jego służba, licząc od ukończenia przez Niego 30 lat do ukończenia 36 lat, musiałaby trwać sześć lat. Wiadomo na pewno, że Jego posługa trwała jedynie trzy i pół roku. Ten fakt powszechnie przyjęty za prawdziwy dowiedziony jest przez proroctwo Daniela mówiące o zabiciu Mesjasza w połowie siedemdziesiątego tygodnia łaski wynikającej z przymierza zawartego z Izraelem (Dan. 9:23-27).
W kolejnej części tych rozważań skupimy się na dacie śmierci oraz zmartwychwstania Jezusa „po trzech dniach”.
Jeśli nie zaznaczono inaczej, wszystkie cytaty pochodzą z Biblii Gdańskiej
(wyd. Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Biblijne).
